فروش کليه برای نجات زندگی فروشنده و خريدار

"کلیه‌ام را به برای پول نمی‌فروشم، برای نجات زندگی‌ام می‌فروشم."

این تنها توجیه یک جوان 23 ساله است که برای فروش کلیه‌اش آگهی داده است.

براساس آمار انجمن حمایت از بیماران کلیوی، در ایران 33 هزار بیمار کلیوی و دیالیزی وجود دارند که این افراد با دریافت یک کلیه امکان زندگی راحت و سالم، بدون نیاز به انجام دیالیز و هزینه‌های درمان را پیدا می‌کنند.

هرچند خرید و فروش کلیه در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع است؛ اما این کار در ایران طی دهه 60 شمسی و پس از دریافت مجوزهای شرعی، شکل قانونی پیدا کرد. به این ترتیب، آگهی های خرید و فروش کلیه به روزنامه ها راه پیدا کرد

آگهی‌های تبلیغاتی یکی از شیوه‌های جلب مشتری و فروش کالا هستند. تبلیغاتچی‌ها سعی می‌کنند در توصیف و معرفی کالا نهایت تبحر و سلیقه خود را به کار ببرند تا کالایشان را به بالاترین قیمت بفروشند.

گهی‌های روزنامه‌ای خرید و فروش کلیه، جای خود را به آگهی‌های دیواری داده‌اند. اکنون در اطراف بیمارستان‌های مخصوص بیماران کلیوی، و به خصوص حوالی خیابان فرهنگ انواع و اقسام این آگهی‌ها دیده می‌شود.

خیابان فرهنگ، که از یک سر به خیابان ولی عصر و از سر دیگر به خیابان حافظ راه دارد، برای بیماران کلیوی، نامی آشنا است. انجمن حمایت از بیماران کلیوی درست در وسط این خیابان واقع شده و سرتاسر دیوارهای اطراف آن با کاغذ و شماره تلفن‌ پوشیده شده است.

آگهی‌هایی دستنویس، تایپ شده و حتی برای فروش هم‌زمان چند کلیه با چند گروه خونی. آگهی‌ها پی در پی و گاهی بر روی هم چسبیده شده یا با ماژیک و رنگ روی در و دیوار خانه‌ها نوشته شده‌اند. آنچنان که خیابان شکل دفترچه تلفن پیدا کرده است.

نکته قابل توجه آگهی‌ها، نوع شماره تلفن‌های درج شده در آنها است. اکثر شماره‌ها، از نوع تلفن های همراه اعتباری است.

به گفته مصطفی قاسمی، مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران کلیوی، بسیاری از شماره‌ها و آگهی‌ها کاذب بوده و آگهی دهنده‌ها فروشنده واقعی نیستند: "انتخاب خطوط اعتباری که امکان ردیابی آن نیز وجود ندارد، می تواند یکی از نشانه ای کذب بودن این آگهی‌ها باشد. همه آگهی‌دهندگان قصد فروش ندارند، چه در آن صورت می‌توانند همچون بیماران کلیوی نیازمند کلیه، به انجمن

مراجعه کرده و با ثبت مشخصات، در لیست اهدا قرار بگیرند

"آگهی‌دهنده‌ها بازار کاذبی ایجاد کرده‌اند و حتی برخی از این راه شیادی می‌کنند؛ به نحوی که پس از توافقات اولیه با خریدار، مبلغی را به عنوان بیعانه دریافت کرده و پس از آن ناپدید می‌شوند. امکان ردیابی شماره آنها هم وجود ندارد. خریداران در این شرایط سعی می‌کنند به هر طریقی رضایت فروشنده را جلب کنند تا حدی که آنان را به خانه خود می‌برند و در مواردی خسارت‌های بالایی هم می‌بینند. حتی مواردی همچون سرقت، تجاوز به عنف و قتل نیز رخ داده است."

مبلغی که به عنوان بیعانه از سوی خریدار مستاصل پرداخت می‌شود، معمولا بین 100 تا 200 هزار تومان است. این پیش‌ پرداخت، تضمینی است برای اطمینان خاطر خریدار که فروشنده کلیه‌اش را با کس دیگری معامله نکند؛ اما در مقابل فروشنده هیچ تضمینی به خریدار نمی‌دهد؛ چرا که براساس قانون، اهداکننده در هر زمانی که از تصمیم خود منصرف شود، حتی اگر در اتاق عمل هم باشد، جریان پیوند متوقف می‌شود

براساس قانون، هیچ فردی بدون رضایت کتبی والدین و یا همسرش اجازه اهدا و فروش کلیه اش را ندارد. فرد اهداکننده باید در بازه سنی 18 تا 40 سال قرار داشته و سلامتی او مورد تائید قرار بگیرد. این در حالی است که در خیابان فرهنگ آگهی های فروش کلیه افراد زیر پانزده سال هم به چشم می خورد

" دخالت دولت بازار را خراب کرده و نرخ را پایین آورده."

این اعتراض یک فروشنده 33 ساله است به دخالت دولت برای تعیین قیمت کلیه که تا چند سال پیش به صورت توافقی بود.
قاسمی: "ایران از نظر پیوند کلیه در سطح آسیا مقام اول و در دنیا در مقام چهارم قرار دارد، به طوری که از خارج از کشور نیز برای پیوند کلیه به ایران مراجعه می‌کنند و درخواست در این زمینه بالا است."

از سویی دیگر قوانین آزادی که برای اهدا و پیوند اعضا وجود دارد، طی سال‌های پیشین باعث ایجاد بازاری با قیمت‌های بالا و متغیر شده بود

دولت برای از بین بردن این بازار کاذب، قیمتی را تعیین کرد که خود نیز بخشی از آن را می‌پردازد. بر این اساس، نرخ کلیه چهار میلیون تومان است که یک میلیون تومان آن را دولت به فروشنده و پس از انجام جراحی می‌دهد و مابقی را خریدار. هزینه انجام آزمایشات و جراحی را نیز انجمن حمایت از بیماران کلیوی پرداخت می‌کند.

تمایل برای فروش کلیه رابطه مستقیمی با شرایط اقتصادی دارد. براساس گزارش مجله اکونومیست، نرخ بی‌کاری در ایران طی سال گذشته 11 و شش دهم درصد بوده و پیش‌بینی شده امسال این رقم به 12 درصد برسد.

نرخ بی‌کاری بالای 11 درصد، تورم بالای 14 درصد از جمله دلایل موثر در خصوص تمایل افراد به فروش کلیه است.

در واقع مهم‌ترین مساله‌ای که افراد را به فکر فروش تکه‌ای از بدنشان می‌اندازد، مشکلات اقتصادی است.

مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران کلیوی: "حجم آگهی‌ها در شرایطی که دولت تسهیلات خاصی همچون وام‌های اشتغال‌زا می‌دهد،

کاهش چشمگیری پیدا می‌کند."

دکترهادی معتمدی، آسیب شناس اجتماعی، معتقد است: " سطح پوشش تامین اجتماعی اعم از ارایه خدمات درمانی- روانی، بیمه بی‌کاری، صندوق‌های بازنشستگی و از کارافتادگی، در جامعه به حد کافی نبوده و فرد را در شرایط نامناسب اقتصادی همچون فقر و تورم به سمت فروش بخشی از وجودش سوق می‌دهد

"عدم فرهنگ سازی مناسب برای اهدای اعضا پس از مرگ، شرایط نامناسب اقتصادی، وجود گروه‌های قاچاق انسان و اعضای بدن، مشکلات روانی و شخصیتی از جمله خودآزاری و را از عوامل فروش و اهدای اعضای بدن هستند."

این آسیب شناس اجتماعی، به خطرهای روحی و روانی پس از فروش اعضای بدن اشاره می‌کند: "فردی که به دلیل فشارهای اقتصادی که جامعه به وی تحمیل کرده ناچار به فروش عضوش می‌شود، پیش و پس از این کار دچار افسردگی بوده که در طی زمان نیز افزایش خواهد یافت و در مواردی نیز منجر به خودکشی و یا آزار دیگران می‌شود. و در عین حال، نوعی رفتارهای خشونت‌آمیز و یا انتقام‌جویانه نسبت به جامعه نیز درونش ایجاد می‌شود."

با تمام این اوصاف، بسیاری از افراد نیکوکار با آگاهی نسبت به امکانپذیر بودن زندگی سالم تنها با یک کلیه، با نیات بشردوستانه و حتی بدون دریافت مبلغی، صرفا برای نجات جان بیماران، اقدام به اهدای کلیه خود می کنند_____________________________________________

این مطلب در تاریخ 22 اسفند ماه 1386 برابر با 13 مارچ 2008، به مناسبت "روز جهانی کلیه" در سایت بخش فارسی بی بی سی و در این آدرس، و به همراه این گزارش تصویری منتشر شد